حکم قربانی (قرآن)قربانی کردن برای بت حرام می‌باشد، زیرا منجر به فسق می‌شود، استفاده گوشت قربانی نیز بر آستانه بتها حرام می‌باشد. ۱ - حرمت قربانی بر بتحرمت قربانی برای بتها، به سبب منجر شدن به فسق می‌باشد: «حرمت علیکم... وما ذبح علی النصب... ذلکم فسق...؛ ... و حیواناتی که روی بتها (یا در برابر آنها) ذبح می‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است ... تمام این اعمال، فسق و گناه است ...» در آغاز این سوره اشاره به حلال بودن گوشت چهار پایان به استثنای آنچه بعدا خواهد آمد، شده، آیه مورد بحث در حقیقت همان استثناهایی است که وعده داده شده، و در این آیه حکم به تحریم یازده چیز شده است که بعضی از آنها در آیات دیگر قرآن نیز بیان گردیده و تکرار آن جنبه تاکید دارد. از جمله آنها حیواناتی که در مسیر شرک و بت پرستی قربانی می‌شوند و مانند آنها چون از نظر معنوی ناپاکند تحریم شده‌اند. در زمان جاهلیت بت پرستان سنگ‌هایی در اطراف کعبه نصب کرده بودند که شکل و صورت خاصی نداشت، آنها را نصب می‌نامیدند در مقابل آنها قربانی می‌کردند و خون قربانی را به آنها می‌مالیدند، و فرق آنها با بت همان بود که بتها همواره دارای اشکال و صور خاصی بودند اما نصب چنین نبودند، اسلام در آیه فوق اینگونه گوشتها را تحریم کرده و می‌گوید: (و ما ذبح علی النصب). روشن است که تحریم این نوع گوشت جنبه اخلاقی و معنوی دارد نه جنبه مادی و جسمانی، و در واقع یکی از اقسام ما اهل لغیر الله به، می‌باشد، که بخاطر رواجش در میان عرب جاهلی به آن تصریح شده است. و در پایان مطلب برای تاکید بیشتر روی تحریم آنها می‌فرماید: تمام این اعمال فسق است و خروج از اطاعت پروردگار (ذلکم فسق). ۲ - استفاده قربانی بر آستانه بتهااستفاده از گوشت قربانی شده بر آستانه بتها حرام است: «حرمت علیکم... وما اهل لغیر الله به... وما ذبح علی النصب....؛» «.. انما الخمر والمیسر والانصاب... رجس من عمل الشیطـن فاجتنبوه...؛» به قرینه آیه سوم همین سوره: و ما ذبح علی النصب، ممکن است، منظور از «انصاب» قربانی کردن نزد آنها باشد. و ما ذبح علی النصب، راغب در مفردات می‌گوید: نصب، هر چیزی به معنای آن است که آن را طوری جا و قرار دهند که برجسته و در بلندی واقع شود مانند (کاشتن) بر زمین فرو کردن نیزه و ساختن بنای بلند، و کاشتن سنگی بر زمین، بطوری که از دور دیده شود، و نصیب به معنای سنگی است که بر بالای چیزی نصب شود، و جمع آن نصائب و نصب است و رسم عرب چنین بوده که سنگی را سر پا قرار داده آن را می‌پرستیدند، و حیوانات خود را روی آن سر می‌بریدند، این کلمه در قرآن کریم آمده، آنجا که می‌فرماید: کانهم الی نصب یوفضون، گویی آنان به طرف بتان می‌شتابند. و نیز می‌فرماید: و ما ذبح علی النصب، و گاهی در جمع آن، کلمه انصاب مثل این آیه: انما الخمر والمیسر والانصاب ...، می‌آید، و اضافه می‌کند که انصاب و از لام و نصب و نصب همه به معنای تعب است این بود گفتار راغب. و غرض از نهی از خوردن گوشت حیوان‌هایی که بر روی نصب ذبح می‌شود این است که جامعه مسلمین سنت جاهلیت را در بین خود باب نکنند، آری مردم جاهلیت در اطراف کعبه سنگ‌هایی نصب می‌کردند، و آنها را مقدس شمرده و حیوانات خود را بر روی آن سنگ‌ها سر می‌بریدند، و این یکی از سنت‌های وثنیت بوده. ۳ - قربانی در امت‌های گذشتهقربانی کردن، در امت‌های گذشته نیز مشروعیت داشته است: «واتل علیهم نبا ابنی ءادم بالحق اذ قربا قربانـا فتقبل من احدهما ولم یتقبل من الاخر...؛ و داستان دو فرزند آدم را به حقّ بر آنها بخوان: هنگامی که هر کدام، کاری برای تقرب (به پروردگار) انجام دادند؛ امّا از یکی پذیرفته شد، و از دیگری پذیرفته نشد ...» «ولکل امة جعلنا منسکـا لیذکروا اسم الله علی ما رزقهم من بهیمة الانعـم...؛ برای هر امّتی قربانگاهی قرار دادیم، تا نام خدا را (به هنگام قربانی) بر چهارپایانی که به آنان روزی داده‌ایم ببرند ...» «لکل امة جعلنا منسکـا هم ناسکوه فلا ینـزعنک فی الامر...؛ برای هر امّتی عبادتی قرار دادیم، تا آن عبادت را (در پیشگاه خدا) انجام دهند؛ پس نباید در این امر با تو به نزاع برخیزند! ...» و لکل امة جعلنا منسکا لیذکروا اسم الله علی ما رزقهم من بهیمة الانعام...، کلمه منسک مصدر میمی، و اسم زمان و مکان است از نسک و در اینجا از ظاهر جمله: لیذکروا اسم الله، بر می‌آید که مصدر میمی و به معنای عبادت باشد، عبادتی که مشتمل بر قربانی و ذبح هم هست. و معنایش این است که: ما در امت‌های گذشته آنهایی که ایمان داشتند، عبادتی با پیشکش قربانی قرار داده بودیم تا آنان نیز نام خدا را بر بهیمه انعام که خدایشان روزی کرده بود ببرند. و خلاصه شما پیروان ابراهیم اولین امتی نیستید که قربانی برایتان مقرر شده بلکه برای قبل از شما هم مقرر شده بود. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم قربانی». |